Pochodzący z Wioch Jean-Baptiste Lully (właśc. Lulli; 1632—1687, zmarł w Paryżu) był kompozytorem, aktorem, tancerzem, dyrygentem i impresariem operowym w jednej osobie, był też człowiekiem pozbawionym skrupułów, gdy szło o własny interes. Mając lat 14, pojawia sięjako nauczyciel języka włoskiego na dworze francuskiej księżny, sam uczy się pilnie muzyki, poznaje nowe dzieła sceniczne, później sam pisze takie dzieła, pozyskuje łaski króla Ludwika XIV i staje na czele zespołu operowego, przepędzając z otoczenia króla wszystkich niewygodnych spbie konkurentów. Był mistrzem intrygi, ale równocześnie kompozytorem zręcznym i płodnym.
Jako skrzypek i dyrygent orkiestry nadwornej formuje zespól 24 „violons du roi”. Mimo iż sam był Włochem, na polecenie króla arcystarannie pracował nad wytrzebieniem z muzyki dworskiej wszechobecnej w Europie muzyki włoskiej, starając się o stworzenie francuskiej opery narodowej (tzw. „tragedie lyrique”, którą układał wraz ze swym librecistą. poetą Philipp’em Quinaultem). W operze włoskiej przeważała śpiewność; Lully akcentował pierwiastek deklamacyjny, orkiestrze pozostawiając rolę dramatycznej charakterystyki. Opery Lully’ego brały za temat antyczne tragedie heroiczne lub mitologię i z pewnością odpowiadały przepychowi, jaki reprezentował „Król-Słońce” (Le Roi Soleil), za którego czasów Francja wyrosła na pierwszą potęgę w Europie, zdobywając w niej hegemonię kulturalną. Lully otrzymał tytuł szlachecki i stanowisko Secrétaire de roi. W czasie prawykonania Te Deum z okazji wyzdrowienia króla w r. 1687 Lully, wybijając takt laską, skaleczył sobie nogę; nie usłuchawszy rad lekarza, który chciał ranę leczyć, zmarł na zakażenie. Lully potrafił nawiązać do tradycji francuskich; wykonywane na wzór włoskich intermediów sceny taneczne, tzw. ballets de cour, umiejętnie rozwinął w balet rdzennie francuski, co jednak nie byłoby możliwe bez udziału możnych i bez tradycji wystawień wcześniejszych. Jako kompozytor potrafił znaleźć interesujące pomysły dramatyczne i formalne.
Dla celów dramatycznych stosował różne efekty (np. grę orkiestry con sordino, efekty echa itp.); w zakresie formy stworzy! nowy typ tzw. uwertury francuskiej, opartej na kontraście części: rozpoczyna ją majestatyczne grave (zazwyczaj w tym czasie wchodzi! do loży sam król z orszakiem dworskim), po nim następuje allegro (w takcie trójdzielnym, szybkie, oparte na temacie imitowanym i rozwijane w typie fugata), a całość kończy ponownie grave. Taniec miał na dworze króla tak wielkie powodzenie, że wprowadzono go również do opery. Z 19 oper Lully’ego, komponowanych dość powierzchownie (nie bez udziału uczniów), ale z bogatym uczestniczeniem chóru i baletu, za najlepsze uważano Cadmus et Hermione, Alceste, Isis, Psyche i Armide (1686) z słynnym monologiem w drugim akcie.
Leave a Reply